Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Ostrołęce

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 września 2024 r.

Sąd Okręgowy w Ostrołęce III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Grażyna Załęska-Bartkowiak

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 10 września 2024 r. w O.

sprawy z powództwa J. M.

przeciwko Sądowi Rejonowemu w Wyszkowie

o wynagrodzenie za pracę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Ostrołęce

z dnia 5 czerwca 2024 r. sygn. akt IV P 73/24

orzeka:

oddala apelację.

Grażyna Załęska-Bartkowiak

Sygn. akt III Pa 81/24

UZASADNIENIE

Powód J. M. wniósł o zasądzenie od Sądu Rejonowego w Wyszkowie łącznej kwoty 30.964,08 zł wraz z odsetkami szczegółowo wskazanymi w pozwie tytułem wynagrodzenia za pracę za okres od 1 stycznia 2021 r. do 31 grudnia 2022 r., dodatkowego wynagrodzenia rocznego za rok 2021 i 2022 oraz nagrody jubileuszowej.

W odpowiedzi na pozew, Sąd Rejonowy w Wyszkowie wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu.

Sąd Rejonowy w Ostrołęce wyrokiem z dnia 5 czerwca 2024 r. zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 23.500,61 zł tytułem wynagrodzenia za pracę za okres od 1 stycznia 2021 r. do 31 grudnia 2022 r., kwotę 570,57 zł tytułem dodatkowego wynagrodzenia rocznego za rok 2021 i kwotę 1.267,09 zł za rok 2022 oraz kwotę 1.835,50 zł tytułem nagrody jubileuszowej - wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia wymagalności poszczególnych kwot (pkt 1), w pozostałym zakresie powództwo oddalił (pkt 2), wyrokowi w punkcie 1 nadał rygor natychmiastowej wykonalności co do kwoty 13.611,54 zł (pkt 3), koszty procesu wzajemnie wniósł (pkt 4), a nieuiszczone koszty sądowe przejął na rachunek Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Ostrołęce (pkt 5).

Z ustaleń Sądu Rejonowego wynika, że powód J. M. jest starszym referendarzem sądowym w Sądzie Rejonowym w Wyszkowie. Wynagrodzenie powoda odpowiada 85% wynagrodzenia zasadniczego sędziego sądu rejonowego w stawce trzeciej, powiększonego o składkę z tytułu ubezpieczenia społecznego, mnożnik wynagrodzenia powoda w roku 2021 i 2022 wynosił 2,28, powód otrzymywał 20% dodatek za długoletnią pracę.

Za rok 2021 oraz 2022 przysługiwało powodowi dodatkowe wynagrodzenie roczne (trzynastka), zgodnie z art. 4 in. ustawy z dnia 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1690).

Z dniem 2 maja 2022 roku powód nabył prawo do nagrody jubileuszowej z tytułu 25 letniego stażu pracy w wysokości 150% wynagrodzenia miesięcznego.

Dalej ustalono, że pozwany wypłacił powodowi wynagrodzenie za 2021 r. w wysokości ustalonej zgodnie z przepisem art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2021 (Dz. U. poz. 2400 z późn. zm.), a za 2022 r. w wysokości ustalonej zgodnie z przepisem art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2021 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 (Dz. U. poz. 2445 z późn. zm.). W 2021r . wynagrodzenie zasadnicze powoda ustalone zgodnie z art. 91 par 1 c USP na podstawie przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale roku poprzedniego tj. roku 2020 które wynosiło 5.024,48 zł., przy zastosowaniu mnożnika 2,28 w porównaniu do wynagrodzenia rzeczywiście wypłaconego powodowi zostało zaniżone o kwotę 5.768,06 zł (wynagrodzenie zasadnicze, dodatek stażowy, wynagrodzenie za czas choroby, urlop ojcowski).

W 2022 r. należne powodowi wynagrodzenie zasadnicze powinno zostać zgodnie z art. 91 § 1c usp ustalone na podstawie przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale roku poprzedniego, a zatem roku 2021, które wynosiło 5.504.52 zł, przy zastosowaniu mnożnika 2,28 zostało zaniżone o kwotę 14.059,39 zł.

Konsekwencją było również zaniżenie wysokości wypłaconego powodowi w 2022 r. dodatkowego wynagrodzenia rocznego za rok 2021 o kwotę 570,57 zł, nagrody jubileuszowej o kwotę 1.835,50 zł i dodatkowego wynagrodzenia rocznego za rok 2022 a wypłaconego w roku 2023 o kwotę 1.267,09 zł.

Sąd Rejonowy ustalił zatem, że łącznie w całym spornym okresie różnica na niekorzyść powoda wynosi 23.500,61 zł brutto, w tym: 5.768,06 zł wyrównania wynagrodzenia za okres 1 stycznia 2021 r. do 31 grudnia 2021 r., 14.059,39 zł wynagrodzenia zasadniczego, dodatku stażowego, wynagrodzenia za czas choroby, 570,57 zł dodatkowego wynagrodzenia rocznego za 2021 r., 1.835,50 zł wyrównania nagrody jubileuszowej, 1.267,09 zł dodatkowego wynagrodzenia rocznego za 2022 r.

Sąd Rejonowy zważył, że w niniejszej sprawie poza sporem pozostawał stan faktyczny, zaś spór w niniejszej sprawie wymagał oceny prawnej, czy ingerencja ustawodawcy w ustanowiony w art. 91 § 1c ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych mechanizm kształtowania wynagrodzeń sędziów za pomocą ustaw okołobudżetowych była zgodna z Konstytucją, a konsekwencji, czy również wynagrodzenie powoda jako referendarza sądowego za sporny okres zostało zwaloryzowane w sposób należyty.

Odwołano się do treści art. 151b § 1 u.s.p., który wskazuje, że wynagrodzenie zasadnicze referendarza sądowego wynosi 75% wynagrodzenia zasadniczego w stawce pierwszej sędziego sądu rejonowego, powiększonego o należną składkę z tytułu ubezpieczenia społecznego. Po siedmiu latach pracy na stanowisku referendarza sądowego wynagrodzenie zasadnicze podwyższa się do wysokości 75% wynagrodzenia zasadniczego sędziego sądu rejonowego w stawce drugiej, powiększonego o należną składkę z tytułu ubezpieczenia społecznego, a po dalszych siedmiu latach pracy - do wysokości 75% wynagrodzenia zasadniczego sędziego sądu rejonowego w stawce trzeciej, powiększonego o należną składkę z tytułu ubezpieczenia społecznego. § 2 Wynagrodzenie zasadnicze starszego referendarza sądowego wynosi 85% wynagrodzenia zasadniczego sędziego sądu rejonowego w stawce drugiej, powiększonego o należną składkę z tytułu ubezpieczenia społecznego. Po siedmiu latach pracy na stanowisku starszego referendarza sądowego wynagrodzenie zasadnicze podwyższa się do wysokości 85% wynagrodzenia zasadniczego sędziego sądu rejonowego w stawce trzeciej, powiększonego o należną składkę z tytułu ubezpieczenia społecznego.

Poza wynagrodzeniem zasadniczym referendarzowi przysługuje dodatek za długoletnią pracę, o którym mowa w art. 91 § 7 oraz gratyfikacja jubileuszowa, na zasadach określonych w art. 92 § 3-6, a także jednorazowa odprawa w razie ustania stosunku pracy w związku z przejściem na rentę z tytułu niezdolności do pracy lub emeryturę, na zasadach określonych w przepisach o pracownikach sądów i prokuratury.

Sąd Rejonowy podkreślił, że zgodność przepisu prawa z przepisami konstytucyjnymi niezbędna w każdej dziedzinie prawa jest szczególnie ważna tam, gdzie chodzi o podstawowe zasady demokratycznego państwa prawnego, takie jak zasada retroaktywności, zachowanie odpowiedniej vacatio legis, ochrony praw nabytych. Są to bowiem zasady i wartości stanowiące podstawę porządku prawnego i gwarancję praworządności. Nie można również pominąć roli Trybunału Konstytucyjnego jako jedynego organu dysponującego kompetencją do eliminacji przepisu z obrotu prawnego. Sąd pierwszej instancji wskazał, że Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 8 listopada 2023 r. (K 1/23), rozstrzygając na tle stanu faktycznego obejmującego grupę zawodową sędziów, uznał, iż: „art. 8 i art. 9 ustawy z dnia 1 grudnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023 (Dz. U. poz. 2666, ze zm.) są niezgodne z art. 178 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej”. Wyrok ten dotyczył wprawdzie ustawy okołobudżetowej na rok 2023, niemniej jego istota obejmuje tożsamą materię również w odniesieniu do lat 2021 i 2022.

Sąd Rejonowy odniósł się także do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 12 grudnia 2012 r. (K 1/12), wskazując, że odnosił się bezpośrednio jedynie do wynagrodzeń sędziowskich. Nie sposób jednak zdaniem Sądu Rejonowego pominąć, że zasady kształtowania wynagrodzeń sędziów i referendarzy są tożsame. Trudno byłoby, zdaniem Sądu, uznać za zasadne rozumowanie, zgodnie z którym w sytuacji jednej grupy zawodowej (np. sędziowie) ten sam przepis odpowiadał będzie standardom konstytucyjnym, a w sytuacji drugiej (prokuratorzy) będzie od tego daleki. Sąd I instancji wskazał, że w 2012 r. projektodawcy ustawy okołobudżetowej uzasadnili, tzw. zamrożenie wynagrodzeń koniecznością zachowania równowagi budżetowej jako wartości konstytucyjnie chronionej. Rada Ministrów przyjęła założenia do projektu budżetu państwa na rok 2012, przewidujące „zamrożenie” funduszu wynagrodzeń w jednostkach sfery budżetowej oraz zastosowanie dyscyplinującej reguły wydatkowej, wskazując, że było to działanie niezbędne dla utrzymania założonego poziomu deficytu budżetu państwa oraz stanowiło element przeciwdziałający przekroczeniu II progu ostrożnościowego. Sąd wskazał, że zamrożenie wynagrodzeń w odniesieniu do większości pracowników sfery budżetowej trwało zresztą już kolejny rok (od 2009 r.). Natomiast ustalenie wynagrodzenia sędziów i prokuratorów na poziomie roku 2011 uznano za rozwiązanie epizodyczne, uzasadnione wyjątkową sytuacją finansów publicznych i nie powodującą zmiany samych zasad ustalania tych wynagrodzeń. Za sprawiedliwy uznano podział kosztów działań zmierzających do zwalczenia skutków kryzysu pomiędzy wszystkie grupy społeczne. Sąd Rejonowy podkreślił jednak, że w stanowisku prezentowanym podczas postępowania przed TK podkreślano inne, realne działania oszczędnościowe, zmierzające do ograniczenia nierównowagi finansów publicznych. Nie mniejsze znaczenie miał bowiem fakt, że realna sytuacja finansów publicznych wyznaczona była przekroczeniem I progu oszczędnościowego. Ze względu na przekroczenie wartości referencyjnej deficytu sektora instytucji rządowych i samorządowych - Rada Unii Europejskiej, zgodnie z art. 104 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską, zaleciła ograniczenie deficytu do wartości poniżej 3%, najpóźniej w 2012 r. Polska została w tym czasie objęta tzw. procedurą nadmiernego deficytu. Jej sytuacja była więc monitorowana przez instytucje Unii Europejskiej, a w razie stwierdzenia braku działań naprawczych, mogły zostać nałożone sankcje finansowe (por. uzasadnienie wyroku TK w sprawie K 1/12 w zakresie zawierającym prezentację stanowisk stron). Trybunał Konstytucyjny uznał zakwestionowaną regulację, polegającą w istocie na jednorocznym „zamrożeniu" wynagrodzeń, za zgodną z Konstytucją. W dużej mierze, jak uzasadniał, stanowisko to wynikało z incydentalnego charakteru rzeczonego rozwiązania oraz z uwzględnienia trudnej sytuacji finansowej państwa, zagrażającej równowadze budżetowej, stanowiącej wartość konstytucyjną, konkurencyjną wobec wartości określonych w art. 178 Konstytucji. Określono jednak pewne wskazówki (warunki brzegowe) ilustrujące kierunek właściwych poczynań ustawodawcy w analizowanym zakresie:

- wynagrodzenia powinny być kształtowane w sposób wykluczający jakąkolwiek uznaniowość ze strony władzy wykonawczej;

- wynagrodzenia powinny w dłuższym okresie czasu wykazywać tendencję wzrostową, nie mniejszą, niż przeciętne wynagrodzenie w sferze budżetowej;

- w trudnej sytuacji budżetu państwa wynagrodzenia powinny być bardziej, niż wynagrodzenia wszystkich innych funkcjonariuszy i pracowników sfery budżetowej - chronione przed nadmiernie niekorzystnymi zmianami;

- niedopuszczalne jest obniżenie w drodze normatywnej nominalnej wysokości wynagrodzenia, z wyjątkiem sytuacji, o której stanowi art. 216 ust. 5 Konstytucji (przekroczenia konstytucyjnego limitu zadłużenia).

Sąd Rejonowy zaakcentował, że Trybunał podkreślił, iż w demokratycznym państwie prawa, opartym na trójpodziale władz, nie jest dopuszczalne, by jedna z nich, była przez pozostałe władze osłabiana, co mogłoby w konsekwencji prowadzić do uzależnienia od pozostałych władz i obniżać jej autorytet. Wskazano w szczególności, że zamrożenie wynagrodzeń może być tolerowane tylko wyjątkowo, ze względu na inne wartości konstytucyjne, w szczególności, ze względu na trudności budżetowe państwa, jeżeli występuje w kontekście szerszego programu oszczędnościowego. Nie może w żadnym wypadku stać się ono systematyczną praktyką. Z uwagi na brak możliwości wykreowania sztywnych reguł, ocena ewentualnych kolejnych regulacji musi uwzględniać uwarunkowania społeczno-gospodarcze i cały kontekst normatywny.

Sąd I instancji wskazał, że w założeniach do budżetu państwa na rok 2021 przewidziano zamrożenie funduszu wynagrodzeń w jednostkach państwowej sfery budżetowej oraz pozostałych jednostkach sektora finansów publicznych. Jak uzasadniano, w związku z ówczesną sytuacją gospodarczą kraju, spowodowaną epidemią C.-19, nastąpiła konieczność zamrożenia wynagrodzeń osób (w tym sędziów i prokuratorów), dla których podstawę obliczenia wynagrodzenia stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedniego ogłaszane przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. Za znamienne Sąd uznał, że projektodawca w sposób wyraźny wskazał, że przepisy niniejszej ustawy spowodują „zamrożenie” systemowej waloryzacji wynagrodzeń sędziów i prokuratorów tylko w roku 2021. Powyższa propozycja miała mieścić się w ramach całości zmian związanych z „zamrożeniem" wielkości wynagrodzeń w sektorze finansów publicznych w celu zapewnienia równowagi budżetowej stanowiącej wartość konstytucyjną, od której zależy zdolność państwa do działania i wypełniania jego zadań. Pomimo jasnej deklaracji, ustawodawca zdecydował się na kontynuację zaproponowanego rozwiązania. Projekt ustawy budżetowej na rok 2022 został przygotowany z uwzględnieniem aktualnej sytuacji makroekonomicznej. Gospodarka ciągle odczuwa skutki wywołane wybuchem pandemii C.-19 w 2020 r. Same założenia budżetowe i ich uzasadnienie, zwłaszcza dotyczące wartości deficytu, nijak mają się do zagrożeń wskazanych w Konstytucji RP (art. 216 ust. 5). Trudno więc zdaniem Sądu Rejonowego zasadnie dowodzić, że mamy do czynienia z konieczną sytuacją ukonkretnienia warunków absolutnej wyjątkowości odejścia do zasad w roku 2022.

Dokonując analizy przyjętego wobec referendarzy uzasadnienia rozwiązania płacowego na rok 2022, nie można zdaniem Sądu Rejonowego pominąć, że w tymże roku kontynuowano płatność tzw. 13 emerytur w oparciu o rozwiązanie przyjęte ustawą z 9 stycznia 2020 r. o dodatkowym rocznym świadczeniu pieniężnym dla emerytów i rencistów. Co więcej - kontynuowano rozwiązanie dotyczące tzw. 14 emerytury w oparciu o ustawę z 26 maja 2022 r. w kolejnym w 2022 r. o dodatkowym rocznym świadczeniu pieniężnym dla emerytur i rencistów. Wskazywanie na ograniczenia budżetowe nie przeszkodziło przyjęciu blisko trzy miesiące przed ustawą okołobudżetową rozwiązań zawartych w ustawie z 17 września 2021 r. o zmianie ustawy o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1834), która zmieniła ustawę z 21 listopada 2021 r. o pracownikach samorządowych (t.j. Dz. U. z 2019 r., poz. 1282 ze zm.). Ustawa nowelizująca i nowe rozporządzenie Rady Ministrów z 25 października 2021 r. w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych (Dz. U. poz. 1960) weszły już w życie 1 listopada. Ze wskazaną datą weszły w życie istotne zmiany dotyczące wynagrodzeń osób wchodzących w skład organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego oraz diet radnych, które w sposób istotny zwiększyły wartość ich uposażeń. Ustawa nowelizująca dokonała także zmian we wszystkich trzech ustrojowych ustawach samorządowych w zakresie maksymalnego poziomu diet przysługujących radnym. Ponadto na mocy rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca 2021 r. (Dz. U. z 2021 r. poz. 1394) z dniem 1 sierpnia 2021 r. zmienione zostało rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad wynagradzania osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe. Jego zapisy w sposób istotny zwiększały mnożniki kwoty bazowej, stanowiącej podstawę ustalenia wartości uposażenia osób nim objętych. Wreszcie z mocy ustawy z dnia 17 września 2021 r. o zmianie ustawy o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1834) ze skutkiem od 1 listopada 2021 r. zwiększono wartość uposażenia Prezydenta RP. Sąd I instancji zastrzegł, że przedstawienie powyższych rozwiązań ustawodawczych dotyczących wynagrodzeń nie stanowi bynajmniej wyrazu negacji dla ich zasadności. Jego celem jest jednak zilustrowanie niekonsekwencji ustawodawcy i braku korelacji między rozwiązaniem wprowadzonym ustawą okołobudżetową z 17 grudnia 2021 r., a uzasadnieniem takiego rozwiązania.

Oceniając zatem kwestionowane przez powoda rozwiązania prawne z punktu widzenia norm konstytucyjnych, Sąd Rejonowy podniósł, że zgodnie z art. 2 Konstytucji RP Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej. Istotne jest, że z zasady państwa prawnego wyprowadzono zasady pochodne. Jedną z nich stanowi zasada ochrony zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa. Nieodmiennie związana jest z bezpieczeństwem prawnym. W świetle tej zasady adresaci norm prawnych mają prawo oczekiwać, że regulacja prawna nie zostanie zmieniona na ich niekorzyść w sposób arbitralny i zaskakujący (zob. np. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 4 listopada 2015 r., K 1/14 oraz wyrok z 19 listopada 2008 r., Kp 2/08). Nie oznacza to oczywiście, że określone unormowanie, regulujące uprawnienia płacowe, czy inne prawa lub obowiązki obywateli nie mogą zostać nigdy zmienione. Istotny warunek brzegowy zakłada, aby kreowane zmiany nie były dla jednostki zaskakujące i nie miały charakteru arbitralnego (zob.m.in. wyrok Kp 2/08, cz. III, pkt 5.2 oraz wyroki z: 8 grudnia 2011 r., P 31/10, cz. III, pkt 5.3; 28 lutego 2012 r., K 5/11, cz. III, pkt 4.1; 13 czerwca 2013 r., K 17/11, cz. III, pkt 7.1). Co więcej ingerencja ustawodawcy może jednak nastąpić tylko wówczas, gdy przemawiają za tym szczególnie istotne wartości konstytucyjne. Do takich zalicza TK konieczność właśnie m.in. ochrony równowagi budżetowej (zob. wyroki TK z: 20 stycznia 2010 r., Kp 6/09; 12 grudnia 2012 r., K 1/12).

Sąd Rejonowy podkreślił, że z prezentowaną zasadą konstytucyjną związana jest zasada pewności prawa (bezpieczeństwa prawnego). Gwarantuje ona ochronę praw słusznie nabytych, interesów w toku oraz ekspektatywę maksymalnie ukształtowanych (por. wyrok TK z 21 czerwca 2005 r., P 25/02). Obywatel ma prawo oczekiwać od Państwa, że może poruszać się i kształtować swoje uprawnienia i zobowiązania w oparciu o stabilne normy prawne, podlegające zmianom jedynie w przypadkach wyjątkowych i uzasadnionych.

Oceniając zatem art. 12 ust. 1 ustawy okołobudżetowej na rok 2021 r., art. 8 ust. 1 i 2 ustawy okołobudżetowej na rok 2022 przez pryzmat zgodności z Konstytucją co w odniesieniu do ustawy na rok 2023 zostało już rozstrzygnięte przez Trybunał Konstytucyjny, Sąd staje na stanowisku, iż przepisy te pozostają sprzeczne z ustawą zasadniczą, w tym w szczególności z art. 2, art. 32 ust. 1 oraz art. 178 ust. 2 Konstytucji RP i zasadna staje się odmowa zastosowania ww. unormowań. Sąd podkreśla, iż odmowa zastosowania w sprawie przepisu niezgodnego z konstytucją jest nie tylko prawem, ale i obowiązkiem sądu.

Mając na uwadze poczynione wyżej rozważania żądanie powoda podlegało uwzględnieniu, o czym orzeczono jak w pkt 1 wyroku. Wypłata przez pozwanego wynagrodzenia zasadniczego powodowi w zmniejszonej wysokości było również pomniejszenie dodatkowego wynagrodzenia rocznego za rok 2021 i 2022, o którym mowa w przepisach ustawy z dnia 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (tekst jedn.: Dz. U. z 2023 r. poz. 1690 ze zm.) oraz wypłaconej powodowi nagrody jubileuszowej z tytułu 25 letniego stażu pracy. Również w tym wypadku powództwo zasługiwało na uwzględnienie.

Wynagrodzenie zasądzone na rzecz powoda stanowiło różnicę między wynagrodzeniem wypłaconym za wskazany okres a wynagrodzeniem ustalonym na podstawie przepisów art. 91 § 1c ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych - zgodnie z wyliczeniem pozwanego pracodawcy, którego powód po doręczeniu odpowiedzi na pozew z zaświadczeniem pracodawcy nie kwestionował.

W konsekwencji Sąd Rejonowy w pkt 2 wyroku częściowo powództwo oddalił ponad kwotę 23.500,61 zł brutto (powód żądał łącznej kwoty 30.964,08 zł).

O odsetkach Sąd I instancji orzekł w myśl art. 481 k.c. w zw. z art. 300 k.p. mając na względzie faktycznie wypłacone przez pracodawcę zaniżone wynagrodzenie w poszczególnych miesiącach. Według Regulaminu wynagradzania obowiązującego u pozwanego wynagrodzenia są płatne miesięcznie z dołu w dniu 27 każdego miesiąca (§ 13 pkt 2), stąd pozwany pozostawał w opóźnieniu począwszy od dnia 28 - ego dnia każdego miesiąca. Powód odsetek żądał począwszy od pierwszego dnia każdego następnego miesiąca, stąd orzeczono zgodnie z wnioskiem powoda. Natomiast dodatkowe wynagrodzenie roczne, zgodnie z art. 5 ust. 2 ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym, wypłaca się nie później, niż w ciągu pierwszych trzech miesięcy roku kalendarzowego następującego po roku, za który przysługuje to wynagrodzenie, a więc odpowiednio do dnia 31 marca 2022 r. i 31 marca 2023 r. Tym samym od dni kolejnych tj. począwszy od 1 kwietnia danego roku pracodawca pozostawał w opóźnieniu.

Sąd Rejonowy nadał wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności w zakresie kwoty 13.042,22 zł - jak w zaświadczeniu pracodawcy o wysokości miesięcznego wynagrodzenia powoda (k.19) - na podstawie z art. 477 ² § 1 k.p.c., w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia pracownika.

W pkt 4 wyroku Sąd Rejonowy w oparciu o art. 102 k.p.c. zniósł wzajemnie koszty procesu.

O nieuiszczonych kosztach sądowych orzeczono w punkcie 5 wyroku na podstawie art. 97 i 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2016 r. poz. 623 z późn. zm.). Obie strony procesu były z mocy prawa zwolnione od ponoszenia kosztów sądowych (art. 94 i art. 96 ust. 1 pkt 4 ustawy), a zatem w tej sytuacji brak jest podstaw do obciążania którejkolwiek ze stron tymi kosztami, które w związku z tym poniósł Skarb Państwa.

Apelację od wyroku wniósł pozwany. Zaskarżył go w części, tj. co do pkt. 1 wyroku (zasądzającego na rzecz powoda określoną w ww. punkcie kwotę wraz z odsetkami).

Wyrokowi na podstawie art. 368 § 1 pkt 2 k.p.c. zarzucił:

1.  nierozpoznanie istoty sprawy przez Sąd I instancji (w myśl art. 386 § 4 k.p.c.) polegające na pominięciu stosunku prawnego, jaki był podstawą żądania pozwu tj. umowy o pracę na stanowisku starszego referendarza sądowego i zastosowaniu w odniesieniu do powoda przepisów dotyczących sędziów,

2.  naruszenie art. 178 ust. 1 i 2 Konstytucji RP poprzez jego błędną wykładnię, polegającą na przyjęciu, że przedmiotowy przepis Konstytucji ma zastosowanie do podmiotów innych niż sędziowie (w stanie faktycznym niniejszej sprawy miałby mieć zastosowanie do referendarzy sądowych), w sytuacji, gdy już literalne brzmienie przepisu Konstytucji w sposób zamknięty wskazuje na odbiorcę normy przewidzianej w tym przepisie (sędzia),

3.  naruszenie art. 8 ust. 2 Konstytucji RP przez uznanie, że sąd I instancji był uprawniony do badania zgodności ustaw z Konstytucją, a w konsekwencji do zajmowania stanowiska w kwestii ich zgodności lub niezgodności z ustawą zasadniczą ze skutkiem w postaci niezastosowania takiego przepisu, jak w rozpoznawanej sprawie,

4.  naruszenie art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach ustawy okołobudżetowej na rok 2021 (Dz.U. z 2020 r, poz. 2400) oraz art. 8 ust. 1 i 2 ustawy z 17 grudnia 2021 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 (Dz.U. z 2021 r. poz. 2445) poprzez błędne uznanie, że są one sprzeczne z art. 178 § 1 i 2 oraz art. 2 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej, a w konsekwencji, że nie mogły i nie mogą stanowić podstawy’ do ustalenia wysokości i wypłaty należnego powodowi uposażenia w okresach obowiązywania wymienionych ustaw,

5.  naruszenie art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach ustawy okołobudżetowej na rok 2021 (Dz.U. z 2020 r, poz. 2400) w zw. z art. 91 § 1c oraz art. 100 § 2 z dnia 27 lipca 2001 roku Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. z 2023, poz. 217, dalej „p.p.s.a.” lub „prawo o ustroju sądów powszechnych”), poprzez dokonanie błędnej oceny, że podstawą wyliczenia wynagrodzenia sędziów, a co za tym idzie również referendarzy sądowych (w stosunku do których przepisy te stanowią techniczną metodę wyliczania wynagrodzenia)- w tym powoda - w 2021 roku winno być przyjęte przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku 2020, mimo, iż art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2020 roku - stanowiący lex specialis i lex posterium w stosunku do ustawy prawo o ustroju sądów powszechnych - stanowił, iż w roku 2020 podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego, a w konsekwencji również referendarza sądowego, o której mowa w art. 91 § 1c p.p.s.a., stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2019 r. ogłoszone w komunikacie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego;

6.  naruszenie art. 8 ust. 1 i 2 ustawy z 17 grudnia 2021 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 (Dz.U. z 2021 r. poz. 2445) w zw. z art. 91 § 1c oraz art. 100 § 2 ustawy prawo o ustroju sądów powszechnych poprzez dokonanie błędnej oceny, że podstawą wyliczenia wynagrodzenia sędziów, a co za tym idzie również referendarzy sądowych (w stosunku do których przepisy te stanowią techniczną metodę wyliczania wynagrodzenia) - w tym powoda - w 2022 roku winno być przyjęte wynagrodzenie w drugim kwartale roku 2021, mimo, iż art. 8 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 2021 roku - stanowiący lex specialis i lex posterium w stosunku do ustawy prawo o ustroju sądów powszechnych - stanowił, iż w roku 2022 podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego, a w konsekwencji również referendarza sądowego, o której mowa w art. 91 § 1c p.p.s.a., stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2020 r. ogłoszone w komunikacie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, zwiększone o 26 zł;

7.  naruszenie art. 481 k.c., poprzez jego błędną interpretację i uznanie, iż w stanie faktycznym niniejszej sprawy pozwany pozostawał w opóźnieniu, w sytuacji gdy pozwany był zobligowany do stosowania przepisów ustawy okołobudżetowych, a kwestia wypłaty wynagrodzenia w innej wysokości mogłaby wynikać wyłącznie z rozstrzygnięcia sądu, a nie z indywidualnej decyzji pozwanego, który jest zobligowana do właściwego gospodarowania środkami publicznymi (dyscyplina finansów publicznych).

Z ostrożności procesowej wskazano, iż w przypadku powzięcia przez Sąd odwoławczy wątpliwości co do statusu prawnego referendarza sądowego, a w szczególności w zakresie ustalenia możliwości stosowania art. 178 ust. 1 i 2 Konstytucji RP w odniesieniu do referendarza sądowego, poddaję pod rozwagę Sądu możliwość przedstawienia powyższego zagadnienie do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu.

Biorąc pod uwagę powyższe, wnosił o:

1.  uchylenie zaskarżonego wyroku oraz przekazanie go do Sądu I instancji do ponownego rozpoznania, ewentualnie;

2.  zmianę wyroku w zaskarżonej części poprzez oddalenie powództwa w całości,

3.  zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych za postępowanie w I instancji,

4.  zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych za niniejsze postępowanie apelacyjne – ewentualnie;

5.  w przypadku nieuwzględnienia apelacji - na podstawie art. 102 k.p.c. - o nieobciążanie pozwanego kosztami postępowania sądowego, w tym ewentualnymi kosztami zastępstwa procesowego w związku z faktem, że powód jest zwolniony od kosztów sądowych w sprawie, a pozwany jest jedynie dysponentem środków budżetowych przekazanych na realizację wynagrodzeń i uposażeń, a co za tym idzie dysponuje jedynie kwotami odniesionymi do wartości tychże świadczeń ustalonych zgodnie z regulacjami ustaw okołobudżetowych, a tym samym nie miał uprawnień do dokonywania jakichkolwiek jednostronnych zmian w wysokości wynagrodzeń.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jako bezzasadna podlegała oddaleniu.

Sąd Rejonowy wydał trafne, odpowiadające prawu rozstrzygnięcie. Sąd Okręgowy przyjmuje poczynione w pierwszej instancji rozważania prawne bez potrzeby ich korekty, czyniąc je zarazem integralną częścią niniejszego orzeczenia, stosownie do art. 387 § 2 ¹ k.p.c.

Na wstępie należy wskazać, że w niniejszym Sądzie rozpatrywane były sprawy o tożsamym przedmiocie, różniące się m.in. wysokością dochodzonych roszczeń i utrwaliła się linia orzecznicza w tym przedmiocie, zatem Sąd Okręgowy w nn. składzie podziela w całości tę samą argumentację, chociażby w celu zapewnienia jednolitej linii orzeczniczej (por. III Pa 67/24 i III Pa 68/24).

Sporne było jedynie prawo, a w szczególności możliwość pominięcia przy ustalaniu wysokości wynagrodzenia powoda art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach ustawy okołobudżetowej na rok 2021 (Dz.U. z 2020 r, poz. 2400) oraz art. 8 ust. 1 i 2 ustawy z 17 grudnia 2021 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 (Dz.U. z 2021 r. poz. 2445). Skarżący podnosił również, że Sąd powinien zwrócić się do TK w tym zakresie.

Sąd Okręgowy nie podziela tego stanowiska i wskazuje, że w myśl przywołanych przepisów – Trybunał Konstytucyjny orzeka w sprawach zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją (art. 188 pkt 1), a każdy sąd może przedstawić Trybunałowi Konstytucyjnemu pytanie prawne co do zgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi lub ustawą, jeżeli od odpowiedzi na pytanie prawne zależy rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem (art. 193).

Jak zatem wynika z brzmienia art. 193 Konstytucji – ustawodawca posługuje się wyrażeniem „może przedstawić pytanie prawne”. Taki zabieg legislacyjny oznacza, że pytanie prawne jest subsydiarnym środkiem prawnym. Wobec powyższego może zostać przedstawione, gdy sąd nie ma możliwości rozstrzygnięcia sprawy bez zastosowania normy uznawanej za niekonstytucyjną, a zatem gdy zidentyfikowany przez sąd problem konstytucyjny nie może zostać rozwiązany bez uzyskania wypowiedzi TK – jako organu uprawnionego do rozwiązania tego problemu. Pytanie prawne staje się natomiast niedopuszczalne, jeśli sąd może we własnym zakresie orzec w sposób, który nie wymaga posłużenia się kwestionowaną podstawą normatywną w sposób sprzeczny z Konstytucją RP, chociażby w drodze prokonstytucyjnej wykładni aktu normatywnego (zob. post. TK z: 29 listopada 2001 r., P 8/01; 22 października 2007 r., P 24/07; 10 czerwca 2009 r., P 4/09; 7 lipca 2004 r., P 22/02; 1 czerwca 2010 r., P 38/09; 30.5.2005 r., P 14/04; 23 czerwca 2009 r., P 35/07; zob. E. Łętowska, Funkcjonalna swoistość kontroli, s. 571). Dopiero gdy te zabiegi zakończą się niepowodzeniem, powstaje możliwość przedstawienia pytania prawnego (zob. post. TK z 13 grudnia 2011 r., P 45/10, OTK-A 2011, Nr 10, poz. 125).

Dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy istotne są wskazówki interpretacyjne zawarte są w wyroku Sądu Najwyższego z 8 lutego 2023 r. (II PSKP 25/22). Stwierdził on bowiem, że w przypadku, gdy ukształtowany system ochrony prawnej, pozbawia jednostkę prawa do ochrony jej praw i wolności konstytucyjnych w ramach toczącego się postępowania sądowego, w szczególności braku możliwości zgłoszenia przez sąd pytania prawnego do Trybunału Konstytucyjnego na podstawie art. 193 Konstytucji RP, to sąd rozpoznający sprawę w sytuacji, gdy zachodzi sprzeczność pomiędzy przepisem konstytucyjnym i ustawowym nieusuwalna w drodze dopuszczalnych metod wykładni, zobowiązany jest do pominięcia przepisu ustawy, gdy uzna, że jest on niezgodny z Konstytucją RP.

W realiach przedmiotowej sprawy Sąd Rejonowy nie miał możliwości wystąpienia z pytaniem do Trybunału Konstytucyjnego z uwagi na utratę mocy obowiązującej aktów normatywnych, będących podstawą obniżenia wynagrodzenia powódki, co powoduje, że zbadania konstytucyjności relewantnych przepisów powinny dokonać sądy powszechne. Sąd Najwyższy w uchwale z 17 listopada 2022 r. (III PZP 2/21) stwierdził, że sąd rozpoznający sprawę, pozbawiony możliwości skierowania do Trybunału Konstytucyjnego pytania prawnego w trybie art. 193 Konstytucji RP o zbadanie zgodności z Konstytucją RP przepisu ustawy stanowiącego podstawę rozstrzygnięcia w sprawie ze względu na przyczyny wskazane w art. 59 ust. 1 pkt 4 i ust. 3 ustawy z 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (tekst jedn. Dz.U. z 2019 r., poz. 2393) może pominąć przepis ustawy, jeśli uzna go za niezgodny z Konstytucją RP. Przepis art. 59 ust. 1 pkt 4 stanowi, że Trybunał Konstytucyjny wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania, jeżeli akt normatywny w zakwestionowanym zakresie utracił moc obowiązującą przed wydaniem orzeczenia przez Trybunał. Skoro zatem sąd orzekający został przez ustawodawcę pozbawiony możliwości wystąpienia z pytaniem prawnym do Trybunału Konstytucyjnego, to tym bardziej, aby zapewnić jednostce ochronę jej konstytucyjnych praw i wartości, posiada kompetencję do pominięcia przepisu ustawy, gdy uzna go za niekonstytucyjny.

Mając to wszystko na uwadze, Sąd Okręgowy uznał, że nie zachodzą przesłanki do przedstawienia Trybunałowi Konstytucyjnemu pytania prawnego w spornym zakresie i dokonał prokonstytucyjnej wykładni przepisu aktu normatywnego, który legł u podstaw jego rozstrzygnięcia.

Niezasadny jest z powyższych względów zarzut apelacyjny naruszenia przez Sąd Rejonowy art. 8 ust. 2 Konstytucji RP. W świetle realiów rozpoznawanej sprawy szczególne znaczenie w tym zakresie ma pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 lutego 2023 r. (II PSKP 37/22). Sąd ten przyjął, że rozproszona kontrola konstytucyjności prawa następuje na tle konkretnego stanu faktycznego w konkretnej sprawie. Koncentruje się więc na procesie wykładni i stosowania prawa. Nie stanowi ona zatem „przejęcia" przez sądy powszechne kompetencji Trybunału Konstytucyjnego, a tym bardziej ustawodawcy. W tym zakresie wykorzystywanie koncepcji rozproszonej kontroli konstytucyjności prawa służy zapobieganiu wydawania orzeczeń na podstawie niezgodnych z Konstytucją przepisów ustawy, prowadzących do niesprawiedliwego rozstrzygnięcia, a więc ochronie praw podmiotów uczestniczących w prowadzonym przed sądem postępowaniu. Możliwość odmowy zastosowania przez sąd normy oczywiście niezgodnej z Konstytucją stanowi wyraz nie tylko realizacji idei konstytucjonalizacji prawa oraz adekwatnej ochrony praw i wolności jednostki, ale także poszanowanie zasady bezpośredniego stosowania Konstytucji. Powyższe oznacza, że dokonując wykładni przepisów prawa w zgodzie z Konstytucją, sądy powszechne nie decydują o uchyleniu obowiązywania konkretnych przepisów prawnych, nie zastępują również ustawodawcy w jego kompetencjach, natomiast oceniają one, czy przepisy aktów prawnych niższego rzędu nie naruszają uprawnień przyznanych podmiotom w Konstytucji w realiach konkretnej, rozpoznawanej przez sąd sprawy (analogicznie NSA w wyroku z 20 lipca 2021 r. II FSK 1832/16, SN w wyroku z dnia 17 marca 2016 r. V CSK 377/15, wyrok SN z dnia 20 lutego 2018 r., V CSK 230/17 i z dnia 27 listopada 2019 r., II CSK 493/18).

W niniejszej sprawie Sąd Rejonowy dokonał dozwolonej rozproszonej kontroli konstytucyjności, czego nie można mylić z badaniem zgodności tego przepisu z Konstytucją, co jest przypisane do kompetencji Trybunału (art. 188 ust. 1 Konstytucji RP).

Sąd Rejonowy nie naruszył także prawa materialnego poprzez pominięcie art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach ustawy okolobudżetowej na rok 2021 oraz art. 8 ust. 1 i 2 ustawy z 17 grudnia 2021 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 (Dz.U. z 2021 r. poz. 2445).

Sąd Okręgowy w całości podziela zaprezentowane przez Sąd I instancji przesłanki, które doprowadziły go niezastosowania tego przepisu w ustalaniu wysokości należnego powodowi wynagrodzenia. Dotychczasowe orzecznictwo zezwalało na obniżanie wynagrodzenia sędziów, prokuratorów i innych osób, które odnoszą się do wynagrodzeń sędziów - jedynie w wyjątkowych, epizodycznych sytuacjach, o czym stanowi wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 12 grudnia 2012 r. (K 1/12). Badany wówczas pod kątem zgodności z Konstytucją art. 22 i art. 23 ustawy z dnia 22 grudnia 2011 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją ustawy budżetowej (Dz.U. Nr 291, poz. 1707) unormował podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego w roku 2012, w postaci przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale 2010 roku (w miejsce przeciętnego wynagrodzenia z II kwartału roku 2011). W sferze faktycznej wynagrodzenia tej grupy pozostały w 2012 roku na tym samym poziomie, co w 2011 roku.

Trybunał uznał zakwestionowaną regulację, polegającą w istocie na jednorocznym „zamrożeniu” wynagrodzeń, za zgodną z Konstytucją. W dużej mierze, jak uzasadniał, stanowisko to wynikało z incydentalnego charakteru rzeczonego rozwiązania oraz z uwzględnienia trudnej sytuacji finansowej państwa, zagrażającej równowadze budżetowej, stanowiącej wartość konstytucyjną, konkurencyjną wobec wartości określonych w art. 178 Konstytucji. Trybunał podkreślił jednak, że w demokratycznym państwie prawa, opartym na trójpodziale władz, nie jest dopuszczalne, by jedna z nich, była przez pozostałe władze osłabiana, co mogłoby w konsekwencji prowadzić do uzależnienia od pozostałych władz i obniżać jej autorytet. Wskazano w szczególności, że zamrożenie wynagrodzeń może być tolerowane tylko wyjątkowo, ze względu na inne wartości konstytucyjne, w szczególności, ze względu na trudności budżetowe państwa, jeżeli występuje w kontekście szerszego programu oszczędnościowego. Nie może w żadnym wypadku stać się ono systematyczną praktyką.

Powyższa argumentacja ma zastosowanie również do wynagrodzeń referendarzy sądowych. Tu również ustawodawca, pozostawiając w mocy przepis ustrojowy tj. art. 15b u.s.p. poprzez wprowadzanie corocznych, incydentalnych zmian doprowadził w rezultacie do – jak to trafnie ujął TK - de facto systemowego usankcjonowania rozwiązania de iure incydentalnego. Tymczasem ustawy epizodyczne, tymczasowe powinny mieć zastosowanie jedynie w sytuacjach uzasadnionych i mieć zastosowanie przez czas niezbędny do osiągnięcia zamierzonego przez nie skutku. W odniesieniu do zamrożenia wynagrodzeń referendarzy sądowych przesłanki te nie zostały spełnione. Warto podkreślić to, na co w szczególności zwracał uwagę Trybunał, że ustawodawca w latach 2021-2023 kształtował wynagrodzenia sędziów (ale też prokuratorów i referendarzy) w sposób absolutnie uznaniowy, co roku odstępując od zasady generalnej regulującej kształtowanie wynagrodzeń wynikającej z odpowiedniej ustawie ustrojowej (Prawo o prokuraturze, Prawo o ustroju sądów powszechnych) na rzecz regulacji zmieniającej się co roku, według nieznanych sędziom, prokuratorom i referendarzom oraz zupełnie nieprzewidywalnych reguł. Jedną z zasad ustrojowych związanych z zawodem referendarza sądowego jest ich niezależność. Jak wynika bowiem z art. 151 § 1 ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych w zakresie wykonywanych obowiązków referendarz jest niezależny co do treści wydawanych orzeczeń i zarządzeń określonych w ustawach. Zatem referendarz sądowy nie jest niezawisły jak sędzia, jest jedynie niezależny. Różnica polega na tym, iż niezawisłość sędziowska wyraża się w swobodzie podejmowania decyzji procesowych w granicach zakreślonych jedynie przez Konstytucję i ustawy (art. 178 ust. 1 Konstytucji), natomiast referendarze mają swobodę podejmowania decyzji tylko w zakresie wskazanym w ww. przepisie. Wynagrodzenie referendarza sądowego jest jednym z elementów gwarantujących ową niezależność. Podobnie jak w przypadku sędziego sposób ustalania wysokości jego wynagrodzenia powinien być oparty na obiektywnych, wymiernych przesłankach i działać z mocy samej ustawy - niejako „automatycznie”, bez potrzeby podejmowania w tej sprawie ocennych decyzji, które mogłyby być instrumentem nacisku na referendarzy. Istotna jest, oczywiście, także sama wysokość wynagrodzenia, które powinno zapewniać bezpieczeństwo finansowe referendarzowi i jego rodzinie, rekompensować rygorystyczne ograniczenia w podejmowaniu innej działalności zarobkowej oraz sprzyjać budowaniu prestiżu urzędu referendarza (analogicznie: wyrok TK z 12 grudnia 2012 r., sygn. akt K 1/12).

Zgodnie z art. 32 ust. 1 Konstytucji RP wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. Z nakazu równego traktowania wynika zakaz wprowadzania zróżnicowań o nieuzasadnionym charakterze. Skoro ustawodawca zdecydował się na modyfikacje wynagrodzeń płac sędziów, prokuratorów i referendarzy sądowych, to analogiczne rozwiązania powinny dotyczyć także przedstawicieli władzy ustawodawczej i wykonawczej, w przeciwnym wypadku dochodzi do dyskryminacji i naruszenia zasady równego traktowania podmiotów podobnych. Każde odstępstwo od zasady równego traktowania powinno znajdować swoje uzasadnienie w odpowiedniej argumentacji natury konstytucyjnej. Z kolei dyskryminacja oznacza nienadające się do zaakceptowania tworzenie różnych norm prawnych dla podmiotów prawa, które powinny być zaliczone do tej samej klasy (kategorii), albo nierówne traktowanie podobnych podmiotów prawa w indywidualnych przypadkach, gdy zróżnicowanie nie znajduje podstaw w normach prawnych. Co więcej, ingerencja ustawodawcy może jednak nastąpić tylko wówczas, gdy przemawiają za tym szczególnie istotne wartości konstytucyjne. Co prawda zdaniem TK taką wartością może być konieczność ochrony równowagi budżetowej (wyroki TK z 20 stycznia 2010 r., sygn. akt K 6/09 i z 12 grudnia 2012 r., sygn. akt K 1/12), jednakże jak wyżej wykazano powołanie się na stan budżetu jedynie pozornie usprawiedliwiało zamrożenie wynagrodzeń sędziowskich, prokuratorskich i referendarskich. W rzeczywistości bowiem sytuacja budżetu Państwa w latach 2021-2023 nie była na tyle krytyczna, by takie działania były usprawiedliwione, co wprost wskazał Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 8 listopada 2023 r. w sprawie K 1/23. Było to zatem pozorne, a nie faktyczne uzasadnienie dokonanych zmian w zakresie wynagrodzeń prokuratorskich, referendarskich i sędziowskich. Jakie rzeczywiście przyczyny spowodowały takie działania ustawodawcy, nie wiadomo. Można domniemywać, że chodziło o osłabienie władzy sądowniczej oraz pomniejszenie roli niezależnej prokuratury.

Tymczasem w przedmiotowej sprawie mamy do czynienia z niedopuszczalną stałą praktyką obniżania wynagrodzeń, albowiem 3 lata pod rząd ustalano ustawami okołobudżetowymi niekorzystne sposoby kształtowania wynagrodzeń zawodów powiązanych waloryzacją płac innych zawodów prawniczych, których wynagrodzenia odnoszą się do wynagrodzeń sędziowskich.

Sąd Okręgowy podziela pogląd pozwanej zawarty w uzasadnieniu apelacji, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 12 grudnia 2012 r. sygn. K 1/12, odnosił się bezpośrednio jedynie do wynagrodzeń sędziowskich. Nie sposób jednak zdaniem Sądu Okręgowego pominąć, że zasady kształtowania wynagrodzeń sędziów, prokuratorów, asesorów i referendarzy są tożsame, co jednoznacznie przesądzają ww. akty prawne, a na co zwracał już uwagę w pisemnym uzasadnieniu wyroku Sąd I instancji, podnosząc, że trudno byłoby uznać za zasadne rozumowanie, zgodnie z którym, w sytuacji jednej grupy zawodowej (np. sędziowie) ten sam przepis odpowiadał będzie standardom konstytucyjnym, a w sytuacji drugiej (prokuratorzy, referendarze) będzie od tego daleki. Powyższy pogląd Sąd Okręgowy w pełni podziela i aprobuje, a zarazem stwierdza, że niezasadny jest zarzut apelacji o nie rozpoznaniu istoty sprawy.

Odnosząc się do zarzutów apelacyjnych, konieczne jest przywołanie stanowiska Trybunału Konstytucyjnego, jakie zostało wyrażone w uzasadnieniu wyroku z 8 listopada 2023 r. w sprawie o sygn. K 1/23. Trybunał Konstytucyjny stwierdził, iż art. 8 i art. 9 ustawy z 1 grudnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023 (Dz. U. poz. 2666) są niezgodne z art. 178 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, zaś art. 7 ustawy jest niezgodny z art. 195 ust. 2 Konstytucji. Wprawdzie wyrok ten dotyczy sędziów i ustawy okołobudżetowej na 2023 r., to jednak argumenty wskazane w jego uzasadnieniu odnoszą się również w przekonaniu Sądu do zamrożenia uposażeń prokuratorów ustawą okołobudżetową także w 2021 r. i 2022 r. Trybunał Konstytucyjny odwołał się do nieprzekraczalnych warunków wynagrodzenia odpowiadającego godności urzędu sędziego i zakresowi jego obowiązków sformułowanych w wyroku z 12 grudnia 2012 r. (K 1/12). Trybunał Konstytucyjny podkreślił, że każda z modyfikacji zasad wynagradzania sędziów na mocy ustawy okołobudżetowej w latach 2021-2023 miała charakter tymczasowy, ponieważ co do zasady podstawa zasadniczych wynagrodzeń sędziowskich ustalana jest na podstawie przepisów Prawa o ustroju sądów powszechnych, ustawy o Sądzie Najwyższym oraz ustawy o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym. Od trzech lat reguły dotyczące wynagrodzeń były modyfikowane „tymczasowo”, a ponadto za każdym razem w inny sposób. W konsekwencji wątpliwy - zdaniem Trybunału - stał się sens istnienia norm regulujących podstawę zasadniczego wynagrodzenia sędziów w wyżej wspomnianych ustawach. Stosowanie jednorocznych rozwiązań tymczasowych w perspektywie wieloletniej, dodatkowo o zmiennym charakterze Trybunał Konstytucyjny uznał za brak spełnienia warunku brzegowego określającego, że wynagrodzenia sędziów powinny być kształtowane w sposób wykluczający jakąkolwiek uznaniowość - zarówno wobec całej tej grupy zawodowej - ze strony władzy wykonawczej, jak i w odniesieniu do poszczególnych sędziów, co do których niedopuszczalne jest uzależnianie jego wysokości od indywidualnej oceny ich pracy. Trybunał Konstytucyjny uznał, że wynagrodzenia sędziów w ostatnich trzech latach kształtowane były przez ustawodawcę w sposób całkowicie uznaniowy - zarówno co do konstrukcji mechanizmu wynagradzania, jak i tempa wzrostu płac. Taka praktyka nie zapewniła konstytucyjnej ochrony wynagrodzenia odpowiadającego godności urzędu sędziego oraz zakresowi jego obowiązków. Taka uznaniowość nie powinna mieć miejsca w odniesieniu do wynagrodzeń sędziowskich, których szczególny charakter potwierdzony jest w art. 178 ust. 2 i art. 195 ust. 2 Konstytucji. Konstytucyjna ranga powinna gwarantować nie tylko ich nominalną wysokość, celem art. 178 ust. 2 Konstytucji ma być bowiem stworzenie takiego mechanizmu wynagradzania sędziów, który uwolniłby ich od niepewności co do wysokości ich przyszłych dochodów i uniemożliwiałby jakiekolwiek manipulacje w stosunku do nich.

W przekonaniu Sądu Okręgowego argumentacja ta odnosi się także do referendarzy z uwagi na to, że ich wynagrodzenia zostały zrównane z wynagrodzeniami sędziów. Wynika to wprost z uzasadnienia wyroku TK, w którym wskazał, że skutki rozstrzygnięcia nie są ograniczone wyłącznie do wynagrodzeń sędziowskich, lecz dotyczą również innych grup zawodowych, których zarobki są ściśle powiązane z wynagrodzeniami sędziów.

W ocenie znamiennym jest również okoliczność, że po ogłoszeniu ww. wyroku TK od 8 grudnia 2023 r. sądy i prokuratury w całym kraju zaczęły wypłacać sędziom, prokuratorom, referendarzom i asesorom wyrównania wynagrodzeń w 2023 r.
Jednocześnie art. 282 § 1 k.p. stanowi, iż kto, wbrew obowiązkowi nie wypłaca w ustalonym terminie wynagrodzenia za pracę lub innego świadczenia przysługującego pracownikowi albo uprawnionemu do tego świadczenia członkowi rodziny pracownika, wysokość tego wynagrodzenia lub świadczenia bezpodstawnie obniża albo dokonuje bezpodstawnych potrąceń, podlega karze grzywny od 1000 zł do 30 000 zł. Z tych względów również chybiony jest zarzut naruszenia art. 481 k.c., gdyż wymagalność roszczenia o wynagrodzenie za pracę wynika z Regulaminu wynagradzania w danej jednostce sądu.

Reasumując powyższe, w ocenie Sądu Okręgowego w składzie rozpoznającym apelację w nn. sprawie - z powyższych względów - wyrok wydany przez Sąd Rejonowy jest prawidłowy, apelacja natomiast nie zawiera argumentacji przemawiającej za uwzględnieniem wniesionego środka zaskarżenia.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy orzekł na postawie art. 385 k.p.c.

Grażyna Załęska-Bartkowiak